Zona hastalığı ve tedavisi için Adana'da Uzm. Dr. Pınar Bozkurt dermatoloji kliniğinden randevu alabilirsiniz.
Zona, gece yanığı olarak da bilinen genellikle ileri yaşlarda sıklıkla gövdede önce kızarıklık sonra içi sıvı dolu ağrılı keseciklerle görülen, viral bir deri hastalığıdır. Geçmişte geçirilen su çiçeği sonrası virüs, omurilik boyunca sinir köklerinde baskılanmış olarak kalır ve immun sistemin zayıflaması ile birlikte (özellikle yaşlılarda, fiziksel ve emosyonel stres geçirenlerde, immun sistemi zayıflatan hastalığı olanlarda, immun sistemi baskılayan ilaç kullananlarda) ortaya çıkar.
Genellikle belirli bir bölgede, tek taraflı, yanıcı-batıcı ağrı şeklinde başlar. Bu bulguları 1-7 gün içinde, aynı bölgede kırmızı bir döküntü izler. Zamanla içleri sıvı dolan bu kızarık döküntüler daha sonra kuruyup kaybolurlar. Yaraların iyileşmesini takiben, özellikle 60 yaş üstü hastaların bazılarında ağrı o bölgede devam edebilir (postzoster nevralji) ve bu dönem 12 aya kadar uzayabilir. Zona, suçiçeği hastalığı geçirmeyen, risk altındaki (bağışıklık sistemi zayıflamışlar, yenidoğanlar vb) kişilerde su çiceğine neden olur.
Zona kendiliğinden de birkaç hafta içinde düzelebilir. Tedavideki amaç ağrılı süreci kısaltmak, iyileşmeyi hızlandırmaktır.
Zona Nedir?
Zona, tıptaki adı ile Herpes zoster; "varicella zoster" denilen virüsünün neden olduğu, duyusal sinir hücresi gruplarını (dorsal kök ganglionlarını) tutan, ağrılı, döküntülü bir deri hastalığıdır.
Herpes zosterin ilk belirtisi çok şiddetli olabilen ağrıdır. Ağrıya, deride duyarlılık, ateş, halsizlik eşlik edebilir.
Ağrı ile deri döküntülerinin görülmesi arasında geçen süre ortalama 2-3 gündür, bazen bu süre 2 haftaya kadar uzayabilmektedir.
Zonada gözlenen deri döküntüleri; tek taraflı, orta hattı geçmeyen, kuşak şeklinde yerleşmiş, kırmızı ve ödemli zeminde grup halinde su dolu kabarcıklar şeklinde olabilmektedir. Hatta zamanla bu kabarcıklar iltihaplı hale dönüşebilmektedir.
Zonanın tutulum gösterdiği bölgede bulunan lenf bezleri şişip ağrıyabilir.
Zona atakları genellikle 2 ila 4 hafta içinde iyileşebilmektedir. Zona çoğunlukla iz bırakmaz ama iltihaplanır ve yara halini alırsa iz kalma ihtimali de vardır. Ayrıca yaşlılarda ve genel durumu bozuk olanlarda lezyonlar nekrotik (cansız doku haline gelme) hale gelebilir ve ciddi izlere yol açabilir.
Zonada en sık göğüs ve baş tutulumu gözlenir. Göz ve yüz sinirleri etkilenebilir. Bu durumda görme kaybı ve yüz felci gelişme durumu da söz konusu olabilmektedir.
Zona (herpes zoster) çeşitleri nelerdir?
Oftalmik zoster (göz tutuluşu zona): Trigeminal sinirin (5. kafatası siniri) olarak bilinen sinirin 3 dalı vardır: göz çevresi, alın ve burun boyunca uzanan 1. bölge (oftalmik); burnun alt kısmı, yanaklar, üst dişler, damak ve üst çene boyunca uzanan 2. bölge (maksiler); alt çene, alt diş ve alt dudak boyunca uzanan 3. bölge (mandibular). Oftalmik zosterde trigeminal sinirin birinci dalının tutulmuştur. Bu da alın ve göz kapaklarında lezyonların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Göz kapağında ödem gözlenebilir ve zona lezyonları ağrılı ve kanamalı olma eğilimindedir. Oftalmologlarca da izlenmelidir çünkü steroid kullanımı söz konusu olabilir.
Oral zoster (oral zona): Trigeminal sinirin 2. ve 3. dalları (burnun alt kısmı, yanaklar, dişler, damak, çene, dudaklar) tutulduğunda, oral mukozada, sert damak, maksilla, dil, mandibulada zona lezyonları ortaya çıkabilmektedir. Tipik olarak mukozada çevresi eritemli yapılar gözlenir.
Kranial zoster (kranial zona): Baş ve boyunu etkileyen sinirlerin tutulumu söz konusudur. Kranial zosterde; baş-boyun ağrısı, lenfadenopati ve eritemli zeminde içi su dolu kabarcıklar (veziküller) gözlenebilir.
Otik zoster (ramsey-hunt sendromu): Dış kulak yolundaki sinirlerin tutulumu ile ortaya çıkmaktadır. Otik zoster genellikle; çınlama ve baş dönmesinin eşlik edebildiği tek taraflı kulak ağrısı ile başlar. Dilin ön 2/3’lük bölümünde tat duyusu kaybı olabilir. Kulak ağrısı ve yüz felci gelişebilir.
Zona (herpes zoster) komplikasyonları nelerdir?
Zona (herpes zoster) pek çok komplikasyona neden olabilmektedir. En sık karşılaşılan komplikasyonlar şöyle sıralanabilir:
Post-herpetik nevralji: Zona başlangıcından 30 gün sonra geçmeyen veya yeni ortaya çıkan ağrıya post-herpatik nevralji denir. 40 yaş üstü olgularda daha sık gözlenebilmektedir. Sürekli, yanıcı bir ağrı veya aralıklı zonklayıcı ağrı şeklinde olabilir. Ultraviole, soğuk ve dokunmaya karşı ağrı ve duyarlılık gelişebilir.
+ Bakteriyel enfeksiyon
+ Periferik sinir felci
+ Sağırlık
+ Göz komplikasyonları
+ Ensefalit, meningoensefalit
+ Guillain-Barré sendromu
Bağışıklık sistemi baskılanmış / zayıflamış olan kişilerde (AIDS, kanser hastaları, bağışıklık sistemi baskılayıcı tedavi görenler.. gibi), zona (herpes zoster) enfeksiyonu hem daha sık hem daha şiddetli seyredebilmektedir. Komplikasyonlarına ise daha sık rastlanılmaktadır.
Zona (Herpes zoster) nasıl tedavi edilir?
İlk 24-48 saat içinde anti-viral tedavi erken iyileşmeyi sağlayabilmekte, komplikasyonları önleyebilmekte ve sonrasındaki gözlenebilecek ağrı süresini azaltabilmektedir. Deri döküntüsünün doktorun önereceği şekilde bakımı gerekebilir. İstirahat ve sıvı alınması iyileşmeye katkıda bulunmaktadır.
